Nhân là một đồng nghiệp thân thiết cũ. Hỏi Nhân, tôi mới rõ ngọn ngành.

Em ruột Nhân là sinh viên, do túng thiếu một khoản nhỏ, ngại phiền người thân, đã vay tín dụng đen qua app. Giờ lãi mẹ đẻ lãi con, em không còn khả năng trả nợ nên không chỉ chúng tôi mà hầu hết thành viên trong gia đình Nhân đều nhận được điện thoại, tin nhắn và tố cáo tương tự. Nhân ghi âm cuộc gọi, tố giác đến cơ quan công an, nhưng chủ nợ thay đổi số liên tục để quấy rối.

Cờ bạc, lô đề rồi đổ nợ; làm ăn thua lỗ, thất nghiệp; xui rủi gặp tai ương, dịch bệnh... có hàng triệu lý do đẩy con người vào túng quẫn, phải vay mượn để sinh tồn.

Ngân hàng và các tổ chức tín dụng hợp pháp đáng lẽ là địa chỉ cần tìm đến của những người túng thiếu. Nhưng các tổ chức này có yêu cầu phức tạp về hồ sơ, tài sản thế chấp, và thủ tục để giải ngân.

Vì thế, khi cần khoản vay nhỏ cho những mục đích gấp gáp, ít ai chọn vay ngân hàng; trong khi các app, tờ rơi quảng cáo dịch vụ tín dụng đen đập vào mắt họ mọi nơi. Chúng lại rất tiện lợi. Người vay chỉ cần chụp ảnh chứng minh thư hoặc căn cước công dân, sau đó dùng danh bạ điện thoại làm tài sản thế chấp, gửi qua app.

Số điện thoại của tôi đã trở thành một phần tài sản thế chấp của em ruột Nhân theo cách như vậy.

Cấp tín dụng cho cá nhân là một nghiệp vụ được quy định tại khoản 13 Điều 3 Luật Các tổ chức tín dụng 2010. Các app này cũng công bố lãi suất, còn công khai hơn cả ngân hàng, càng làm cho khách hàng tin tưởng vào tính minh bạch của nó.

Theo điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, "lãi suất vay do các bên thỏa thuận" tuy vậy các bên không được phép thỏa thuận vượt mức 20% một năm của khoản tiền vay. Vượt qua mức này sẽ trở thành hoạt động cho vay nặng lãi và có thể bị phạt tiền hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Các tổ chức tín dụng đen thường khéo léo cho vay số tiền nhỏ, tất toán nhanh với mức thu lợi nhỏ hơn quy định của pháp luật. Tiếp sau đó các app yêu cầu khách hàng ký kết hợp đồng mới, gộp các khoản lãi hình thành dư nợ gốc mới.

Người em của Nhân cũng vậy, ban đầu chỉ là khoản tiền nhỏ cho vay tính lãi theo ngày. Sau vài ngày không có tiền trả nợ, sẽ phải tất toán khoản vay, hủy hợp đồng cũ để ký hợp đồng mới với khoản vay mới là tổng số tiền còn nợ gốc cộng với lãi suất.

Từ cách làm này, người đi vay nhanh chóng mất khả năng thanh toán và bộ phận đòi nợ, với những biện pháp khủng bố tinh thần, xuất hiện.

Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thông tin và các cơ quan thực thi pháp luật nếu làm tròn trách nhiệm của mình sẽ là chỗ dựa tốt hơn cho những người yếu thế. Nhưng đến nay, tôi vẫn chỉ có thể tự đi thanh minh với những người thân quen rằng tôi không lừa đảo, quỵt nợ, xù hụi ai. Tôi không biết mình sẽ trở nên thế nào trong mắt những người mà vì nhiều lý do, tôi không thể giải thích cho họ.

Tôi cũng buộc lòng phải tắt điện thoại vào giờ đêm (dù luôn lo sợ sẽ bỏ lỡ những cuộc gọi quan trọng) khi các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thông tin bất lực trước việc chặn những số điện thoại khủng bố, những tin nhắn quảng cáo cho tín dụng đen...

Báo cáo vào 4/2018 của World Bank cho thấy, tỷ lệ vay hoặc sử dụng dịch vụ tín dụng tiêu dùng qua ngân hàng tại Việt Nam đang ở mức 21,7%. Vay từ người thân và bạn bè là 29,5%, và vay từ nguồn không chính thức lên đến 49%.

Chưa có báo cáo mới nhất, nhưng tôi tin rằng, ba năm đại dịch vừa qua thậm chí còn khiến cho nhu cầu sử dụng các khoản vay tăng mạnh hơn. Và nếu tỷ lệ trên vẫn giữ nguyên, tôi kinh hãi khi nghĩ đến chuyện những kẻ đòi nợ sẽ làm điêu đứng cuộc sống của những người nằm trong số 49% kia.

Thị trường cung cầu các gói tín dụng vi mô là có. Tuy vậy, những tổ chức tín dụng, những doanh nghiệp lớn dường như chưa quan tâm đầu tư, nên khoảng trống này là cơ hội để các app tín dụng phát triển và nở rộ.

Vậy ai là những người có nhu cầu vay các khoản tín dụng nhỏ này? Và giải pháp nào cho họ.

Thành công của Muhammad Yunus - nhà kinh tế học người Bangladesh - là bài học có thể tham khảo. Ông Yunus đã phát triển ngân hàng Grameen để cung cấp gói tín dụng vi mô. Ngân hàng cho những người nghèo vay các khoản rất nhỏ đồng thời hỗ trợ họ kiến thức quản lý kinh tế và giúp họ sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay; từ đó ông giúp rất nhiều người thoát nghèo và tỷ lệ mất vốn của ngân hàng cũng rất thấp.

Một thống kê năm 2004 cho thấy, trong gần 30 năm thành lập, Grameen đã cho người nghèo vay số tiền tương đương 4,4 tỷ USD, với tỷ lệ hoàn vốn trên 98%. Năm 2006, Muhammad Yunus và Grameen Bank được trao giải Nobel Hòa bình "vì nỗ lực tạo ra sự phát triển kinh tế và xã hội".

Mô hình tín dụng vi mô về sau được ứng dụng tại nhiều quốc gia, góp phần thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo. Việt Nam cũng từng có nhiều quỹ tín dụng nhân dân hay những mô hình tổ hợp tác giúp nhau vốn liếng làm ăn với tính chất tương tự. Tôi nghĩ sau đại dịch là lúc cần có cơ chế hỗ trợ phát triển mạnh hình thức tài chính vi mô nhằm thu hẹp đất sống của các tổ chức tín dụng xấu.

Bên cạnh đó, việc hình thành những câu lạc bộ của các hội phụ nữ, đoàn thanh niên... để chia sẻ nguồn vốn, giúp đỡ những người khó khăn tiếp cận các gói tín dụng vi mô là một giải pháp.

Ngoài quỹ bảo hiểm xã hội, các quỹ an sinh xã hội do nhà nước thành lập với trách nhiệm đóng góp cho xã hội của các mạnh thường quân, sẽ là một ý tưởng khả thi hỗ trợ người gặp khó khăn đột xuất.

Không ai đáng bị đẩy vào chỗ chết chỉ vì một tính toán sai lầm về tài chính. Khi một người khốn cùng chỉ còn biết bấu víu vào tín dụng đen, "vòi bạch tuộc" của nó có thể sẽ cuốn cuộc đời nhiều người khác vào bi kịch.

Vũ Ngọc Bảo

Những cuộc gọi cho tôi để đòi nợ réo liên tục, bất kể ngày đêm. Hơn thế, ảnh của tôi và Nhân - kèm theo đơn tố giác chúng tôi đang tham gia vào một tổ chức lừa đảo, quỵt nợ và xù hụi - cũng xuất hiện trên mạng xã hội, với yêu cầu nếu thấy chúng tôi ở đâu, "vui lòng thông báo cho cơ quan công an để bắt giữ".

Nhân là một đồng nghiệp thân thiết cũ. Hỏi Nhân, tôi mới rõ ngọn ngành.

Em ruột Nhân là sinh viên, do túng thiếu một khoản nhỏ, ngại phiền người thân, đã vay tín dụng đen qua app. Giờ lãi mẹ đẻ lãi con, em không còn khả năng trả nợ nên không chỉ chúng tôi mà hầu hết thành viên trong gia đình Nhân đều nhận được điện thoại, tin nhắn và tố cáo tương tự. Nhân ghi âm cuộc gọi, tố giác đến cơ quan công an, nhưng chủ nợ thay đổi số liên tục để quấy rối.

Cờ bạc, lô đề rồi đổ nợ; làm ăn thua lỗ, thất nghiệp; xui rủi gặp tai ương, dịch bệnh... có hàng triệu lý do đẩy con người vào túng quẫn, phải vay mượn để sinh tồn.

Ngân hàng và các tổ chức tín dụng hợp pháp đáng lẽ là địa chỉ cần tìm đến của những người túng thiếu. Nhưng các tổ chức này có yêu cầu phức tạp về hồ sơ, tài sản thế chấp, và thủ tục để giải ngân.

Vì thế, khi cần khoản vay nhỏ cho những mục đích gấp gáp, ít ai chọn vay ngân hàng; trong khi các app, tờ rơi quảng cáo dịch vụ tín dụng đen đập vào mắt họ mọi nơi. Chúng lại rất tiện lợi. Người vay chỉ cần chụp ảnh chứng minh thư hoặc căn cước công dân, sau đó dùng danh bạ điện thoại làm tài sản thế chấp, gửi qua app.

Số điện thoại của tôi đã trở thành một phần tài sản thế chấp của em ruột Nhân theo cách như vậy.

Cấp tín dụng cho cá nhân là một nghiệp vụ được quy định tại khoản 13 Điều 3 Luật Các tổ chức tín dụng 2010. Các app này cũng công bố lãi suất, còn công khai hơn cả ngân hàng, càng làm cho khách hàng tin tưởng vào tính minh bạch của nó.

Theo điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, "lãi suất vay do các bên thỏa thuận" tuy vậy các bên không được phép thỏa thuận vượt mức 20% một năm của khoản tiền vay. Vượt qua mức này sẽ trở thành hoạt động cho vay nặng lãi và có thể bị phạt tiền hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Các tổ chức tín dụng đen thường khéo léo cho vay số tiền nhỏ, tất toán nhanh với mức thu lợi nhỏ hơn quy định của pháp luật. Tiếp sau đó các app yêu cầu khách hàng ký kết hợp đồng mới, gộp các khoản lãi hình thành dư nợ gốc mới.

Người em của Nhân cũng vậy, ban đầu chỉ là khoản tiền nhỏ cho vay tính lãi theo ngày. Sau vài ngày không có tiền trả nợ, sẽ phải tất toán khoản vay, hủy hợp đồng cũ để ký hợp đồng mới với khoản vay mới là tổng số tiền còn nợ gốc cộng với lãi suất.

Từ cách làm này, người đi vay nhanh chóng mất khả năng thanh toán và bộ phận đòi nợ, với những biện pháp khủng bố tinh thần, xuất hiện.

Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thông tin và các cơ quan thực thi pháp luật nếu làm tròn trách nhiệm của mình sẽ là chỗ dựa tốt hơn cho những người yếu thế. Nhưng đến nay, tôi vẫn chỉ có thể tự đi thanh minh với những người thân quen rằng tôi không lừa đảo, quỵt nợ, xù hụi ai. Tôi không biết mình sẽ trở nên thế nào trong mắt những người mà vì nhiều lý do, tôi không thể giải thích cho họ.

Tôi cũng buộc lòng phải tắt điện thoại vào giờ đêm (dù luôn lo sợ sẽ bỏ lỡ những cuộc gọi quan trọng) khi các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thông tin bất lực trước việc chặn những số điện thoại khủng bố, những tin nhắn quảng cáo cho tín dụng đen...

Báo cáo vào 4/2018 của World Bank cho thấy, tỷ lệ vay hoặc sử dụng dịch vụ tín dụng tiêu dùng qua ngân hàng tại Việt Nam đang ở mức 21,7%. Vay từ người thân và bạn bè là 29,5%, và vay từ nguồn không chính thức lên đến 49%.

Chưa có báo cáo mới nhất, nhưng tôi tin rằng, ba năm đại dịch vừa qua thậm chí còn khiến cho nhu cầu sử dụng các khoản vay tăng mạnh hơn. Và nếu tỷ lệ trên vẫn giữ nguyên, tôi kinh hãi khi nghĩ đến chuyện những kẻ đòi nợ sẽ làm điêu đứng cuộc sống của những người nằm trong số 49% kia.

Thị trường cung cầu các gói tín dụng vi mô là có. Tuy vậy, những tổ chức tín dụng, những doanh nghiệp lớn dường như chưa quan tâm đầu tư, nên khoảng trống này là cơ hội để các app tín dụng phát triển và nở rộ.

Vậy ai là những người có nhu cầu vay các khoản tín dụng nhỏ này? Và giải pháp nào cho họ.

Thành công của Muhammad Yunus - nhà kinh tế học người Bangladesh - là bài học có thể tham khảo. Ông Yunus đã phát triển ngân hàng Grameen để cung cấp gói tín dụng vi mô. Ngân hàng cho những người nghèo vay các khoản rất nhỏ đồng thời hỗ trợ họ kiến thức quản lý kinh tế và giúp họ sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay; từ đó ông giúp rất nhiều người thoát nghèo và tỷ lệ mất vốn của ngân hàng cũng rất thấp.

Một thống kê năm 2004 cho thấy, trong gần 30 năm thành lập, Grameen đã cho người nghèo vay số tiền tương đương 4,4 tỷ USD, với tỷ lệ hoàn vốn trên 98%. Năm 2006, Muhammad Yunus và Grameen Bank được trao giải Nobel Hòa bình "vì nỗ lực tạo ra sự phát triển kinh tế và xã hội".

Mô hình tín dụng vi mô về sau được ứng dụng tại nhiều quốc gia, góp phần thực hiện mục tiêu xóa đói giảm nghèo. Việt Nam cũng từng có nhiều quỹ tín dụng nhân dân hay những mô hình tổ hợp tác giúp nhau vốn liếng làm ăn với tính chất tương tự. Tôi nghĩ sau đại dịch là lúc cần có cơ chế hỗ trợ phát triển mạnh hình thức tài chính vi mô nhằm thu hẹp đất sống của các tổ chức tín dụng xấu.

Bên cạnh đó, việc hình thành những câu lạc bộ của các hội phụ nữ, đoàn thanh niên... để chia sẻ nguồn vốn, giúp đỡ những người khó khăn tiếp cận các gói tín dụng vi mô là một giải pháp.

Ngoài quỹ bảo hiểm xã hội, các quỹ an sinh xã hội do nhà nước thành lập với trách nhiệm đóng góp cho xã hội của các mạnh thường quân, sẽ là một ý tưởng khả thi hỗ trợ người gặp khó khăn đột xuất.

Không ai đáng bị đẩy vào chỗ chết chỉ vì một tính toán sai lầm về tài chính. Khi một người khốn cùng chỉ còn biết bấu víu vào tín dụng đen, "vòi bạch tuộc" của nó có thể sẽ cuốn cuộc đời nhiều người khác vào bi kịch.

Vũ Ngọc Bảo

Ôm 5 tỷ theo bồ, 10 năm sau chồng mang con riêng xin quay lại

 Mười năm trước, chồng tôi nhẫn tâm ôm 5 tỷ bỏ theo bồ. Nay, anh lại mang con riêng quay về, xin được hàn gắn. 

Từ khi yêu nhau, tôi đã biết chồng tôi là người rõ ràng, sòng phẳng trong mọi chuyện, đặc biệt là chuyện tiền nong. Không chỉ riêng anh mà cả gia đình chồng tôi đều như vậy.

Nếu họ nói vay, thì 5 nghìn, 10 nghìn cũng trả, dù đó là mẹ chồng hay em chồng. Lúc mới về làm dâu tôi cảm thấy không cần thiết phải như vậy với anh em con cháu trong nhà. Lâu dần rồi cũng hiểu đó là lối sống của nhà chồng, không thắc mắc hay ái ngại gì nữa.

So với nhà chồng, nhà tôi lại hoàn toàn khác. Ví dụ cha mẹ nhờ con cái mua cái gì, hay con cái nhờ cha mẹ mua cái gì, nhiều thì sẽ đưa tiền, ít thì đôi khi không bận tâm. Anh chị em trong nhà cũng vậy, mua giúp cái gì vài chục, một trăm nghìn, có trả cũng xua tay không lấy. Chính vì sự khác biệt này mà chồng tôi đã làm tôi một phen xấu hổ không biết cất mặt vào đâu.

Chuyện là đợt vừa rồi cả nhà tôi thu xếp về ngoại chơi một tuần vì tết nay sẽ ăn tết nội. Trong mấy ngày ở nhà, cái vòi tắm hoa sen nhà ngoại bị hỏng. Mẹ tôi có đưa cho chồng tôi 500 nghìn, nhờ anh đi mua vòi mới và một số đồ để thay.

Hôm đó, trong bữa ăn cơm, trước đông đủ bố mẹ vợ và vợ chồng em gái, chồng tôi nói: “Lúc nãy mẹ đưa con 500, con mua đồ hết 670, còn thiếu 170 nghìn mẹ nhé”. Mẹ tôi nghe thế liền nói: “Ăn xong mẹ sẽ đưa”. Sau bữa ăn, mẹ đưa tiền chồng tôi liền cầm lấy.

Tôi thật sự rất xấu hổ trước những lời nói và hành động của chồng. Tôi kéo anh ra sau nhà, không giấu nổi thất vọng: “Anh làm sao thế. Anh có thể thay bộ vòi hoa sen cho ông bà mà không lấy tiền. Đằng này chỉ thiếu 170 nghìn thôi anh cũng nhắc mẹ trả. Anh có phải là con rể của ông bà không đấy?”.

Chồng tôi tỏ vẻ ngạc nhiên trước thái độ của tôi: “Mẹ nhờ anh mua giúp chứ có nói anh mua cho ông bà đâu. 170 nghìn chẳng đáng là bao, nhưng nếu anh không lấy, chẳng phải ông bà nghĩ mình nợ tiền con rể không trả à? Anh có thể cho ông bà một lúc mấy triệu. Nhưng cho ra cho, mượn ra mượn chứ”.

Dù anh có nói gì thì việc anh làm cũng khiến tôi rất xấu hổ. Số tiền thiếu đó anh có thể không nói ra. Rõ ràng là anh ấy hoàn toàn không nên sòng phẳng đến mức ấy, đặc biệt là với bố mẹ vợ. Nhưng nói thế nào anh ấy cũng bảo thủ quan điểm của mình.

Tôi thật sự cảm thấy rất buồn, không biết làm thế nào để anh ấy thay đổi cách nghĩ của mình. Lối suy nghĩ của anh ấy có thể sẽ làm mất tình cảm của gia đình tôi dành cho anh ấy hay không?

Ôm 5 tỷ theo bồ, 10 năm sau chồng mang con riêng xin quay lại

 Mười năm trước, chồng tôi nhẫn tâm ôm 5 tỷ bỏ theo bồ. Nay, anh lại mang con riêng quay về, xin được hàn gắn. 

Ngoài ra, tại nước ta, chi phí mua thuốc lá là 49.000 tỷ đồng, bằng 1/2 quỹ chi cho bảo hiểm y tế (BHYT). Tổng tiền chi cho các bệnh liên quan tới thuốc lá là 108.000 tỷ đồng/năm. 

Sau hơn 10 năm Luật Phòng chống tác hại thuốc lá đi vào thực tế, tỷ lệ người trưởng thành (từ 15 tuổi trở lên) hút thuốc lá đã giảm. Năm 2015, tỷ lệ là 22,5%, trong đó, tỷ lệ nam giới hút thuốc lá chiếm 45,3%, nữ giới chiếm 1,1%. Năm 2023, tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc lá chiếm 20,2% trong đó nam giới là 38,9% và nữ giới là 1,5%. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là 1 trong 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới và là quốc gia đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN chỉ sau Indonesia và Philippines.

Nỗi lo từ thuốc lá điện tử

Những tác hại của thuốc lá truyền thống chưa được giải quyết triệt để, vài năm trở lại đây, thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá nung nóng (TLNN) cùng sản phẩm lai tạo giữa 2 loại trên bắt đầu xuất hiện tại nước ta gây thêm gánh nặng cho sức khỏe cộng đồng.

Ông Khoa cho biết, thống kê năm 2023 từ trên 700 cơ sở khám chữa bệnh trong cả nước có 1.224 ca bệnh nhập viện do sử dụng TLĐT, TLNN. Hút thuốc lá thế hệ mới nguy cơ gây ngộ độc cấp tính, tổn thương phổi, tử vong nhanh chóng. Ngoài ra, các sản phẩm này còn chứa các chất hóa học, thậm chí ma túy thế hệ mới. Các hóa chất thay đổi hằng ngày, phòng thí nghiệm cũng khó phát hiện. 

Ông Ulysses Dorotheo - Giám đốc điều hành Liên minh Kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) cho rằng, thuốc lá thế hệ mới cực kỳ nguy hiểm với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Tại Philippines từng ghi nhận thanh niên 22 tuổi tử vong do tổn thương phổi cấp sau 2 năm liên tục hút thuốc lá điện tử.

Ngành công nghiệp thuốc lá còn sử dụng khoảng 15.000 hương liệu có mùi vị hoa quả, kem, kẹo cao su thu hút người trẻ, đặc biệt trẻ nhỏ dưới 10 tuổi. Việc mua TLĐT lại dễ dàng trên các nền tảng bán hàng online, mạng xã hội nên sản phẩm này đang trở thành nỗi lo cho sức khỏe thế hệ trẻ.

Điều 5.3, Công ước Khung của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về phòng chống tác hại thuốc lá quy định rất rõ: "Các quốc gia thành viên có trách nhiệm xây dựng các quy định cụ thể cho nước mình, nhằm bảo vệ các chính sách kiểm soát thuốc lá khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá,… thúc đẩy xã hội không nhận tài trợ hay hỗ trợ của các doanh nghiệp thuốc lá, không được hỗ trợ tài chính, giảm thuế hoặc trợ cấp cho ngành công nghiệp thuốc lá…".

Tuy nhiên, hiện nay, sản phẩm TLĐT luôn được quảng cáo với hình ảnh diễn viên, thanh niên trẻ, đẹp. TLĐT thu hút giới trẻ bằng hình ảnh tiếp thị là những người hút thuốc có vẻ ngoài sành điệu, nhả khói các màu khác nhau.

Ông Dorotheo cho rằng, chúng ta nên nhanh chóng có các biện pháp tăng thuế thuốc lá đồng thời không cấp phép các sản phẩm TLĐT, TLNN, giảm số người hút và tác hại từ thuốc lá.

Tử vong gấp 10 lần tai nạn giao thông

Thông tin trên được Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế) thông tin tại Hội thảo Chia sẻ kinh nghiệm về kiểm soát thuốc lá của các nước ASEAN, do Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá tổ chức ngày 4/11.

“Trong 1 ca ung thư phổi, bác sĩ phẫu thuật toàn bộ thùy phổi đen kịt do khói ám. Tôi từng tham gia rửa phế quản cho người hút thuốc lá, dịch rửa đen như nước cống. Đây là sản phẩm từ hắc in tích trữ lại trong suốt thời gian 10-20 năm hút thuốc”, bác sĩ Khoa nói.

Theo vị chuyên gia này, mỗi năm trên thế giới có 8 triệu ca tử vong do tác hại thuốc lá, trong đó 1 triệu người ảnh hưởng từ hút thụ động. 

Ở Việt Nam, chúng ta ghi nhận 25 bệnh liên quan trực tiếp tới thuốc lá như đột quỵ, bệnh mạch vành, tim mạch, ung thư... Các nghiên cứu về lâm sàng cho thấy 96,8% bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc. Con số tử vong trực tiếp khoảng 104.300 người trong đó 85.500 ca do hút chủ động, gần 19.000 ca do thụ động. Ông Khoa thông tin con số tử vong do thuốc lá gây ra gấp hơn 10 lần tai nạn giao thông. 

Ngoài ra, tại nước ta, chi phí mua thuốc lá là 49.000 tỷ đồng, bằng 1/2 quỹ chi cho bảo hiểm y tế (BHYT). Tổng tiền chi cho các bệnh liên quan tới thuốc lá là 108.000 tỷ đồng/năm. 

Sau hơn 10 năm Luật Phòng chống tác hại thuốc lá đi vào thực tế, tỷ lệ người trưởng thành (từ 15 tuổi trở lên) hút thuốc lá đã giảm. Năm 2015, tỷ lệ là 22,5%, trong đó, tỷ lệ nam giới hút thuốc lá chiếm 45,3%, nữ giới chiếm 1,1%. Năm 2023, tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc lá chiếm 20,2% trong đó nam giới là 38,9% và nữ giới là 1,5%. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là 1 trong 15 nước có số người hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới và là quốc gia đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN chỉ sau Indonesia và Philippines.

Nỗi lo từ thuốc lá điện tử

Những tác hại của thuốc lá truyền thống chưa được giải quyết triệt để, vài năm trở lại đây, thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá nung nóng (TLNN) cùng sản phẩm lai tạo giữa 2 loại trên bắt đầu xuất hiện tại nước ta gây thêm gánh nặng cho sức khỏe cộng đồng.

Ông Khoa cho biết, thống kê năm 2023 từ trên 700 cơ sở khám chữa bệnh trong cả nước có 1.224 ca bệnh nhập viện do sử dụng TLĐT, TLNN. Hút thuốc lá thế hệ mới nguy cơ gây ngộ độc cấp tính, tổn thương phổi, tử vong nhanh chóng. Ngoài ra, các sản phẩm này còn chứa các chất hóa học, thậm chí ma túy thế hệ mới. Các hóa chất thay đổi hằng ngày, phòng thí nghiệm cũng khó phát hiện. 

Ông Ulysses Dorotheo - Giám đốc điều hành Liên minh Kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) cho rằng, thuốc lá thế hệ mới cực kỳ nguy hiểm với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Tại Philippines từng ghi nhận thanh niên 22 tuổi tử vong do tổn thương phổi cấp sau 2 năm liên tục hút thuốc lá điện tử.

Ngành công nghiệp thuốc lá còn sử dụng khoảng 15.000 hương liệu có mùi vị hoa quả, kem, kẹo cao su thu hút người trẻ, đặc biệt trẻ nhỏ dưới 10 tuổi. Việc mua TLĐT lại dễ dàng trên các nền tảng bán hàng online, mạng xã hội nên sản phẩm này đang trở thành nỗi lo cho sức khỏe thế hệ trẻ.

Điều 5.3, Công ước Khung của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về phòng chống tác hại thuốc lá quy định rất rõ: "Các quốc gia thành viên có trách nhiệm xây dựng các quy định cụ thể cho nước mình, nhằm bảo vệ các chính sách kiểm soát thuốc lá khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá,… thúc đẩy xã hội không nhận tài trợ hay hỗ trợ của các doanh nghiệp thuốc lá, không được hỗ trợ tài chính, giảm thuế hoặc trợ cấp cho ngành công nghiệp thuốc lá…".

Tuy nhiên, hiện nay, sản phẩm TLĐT luôn được quảng cáo với hình ảnh diễn viên, thanh niên trẻ, đẹp. TLĐT thu hút giới trẻ bằng hình ảnh tiếp thị là những người hút thuốc có vẻ ngoài sành điệu, nhả khói các màu khác nhau.

Ông Dorotheo cho rằng, chúng ta nên nhanh chóng có các biện pháp tăng thuế thuốc lá đồng thời không cấp phép các sản phẩm TLĐT, TLNN, giảm số người hút và tác hại từ thuốc lá.