Danh hài Minh Nhí ngồi ghế nóng

Là một nhà nghiên cứu của Viện Địa lý, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đang làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đài Loan (Trung Quốc), chị Nguyễn Kim Anh đam mê leo núi từ khi còn là cô sinh viên ngành Trắc Địa. Nhờ công việc, chị có nhiều chuyến đi thực địa ở khu vực vùng núi. Từ đó, tình yêu thiên nhiên và bản năng ưa thích khám phá đã dẫn dắt chị đến với đam mê leo núi.

Tính đến nay, chị Kim Anh đã chinh phục khoảng 15 ngọn núi, trong đó chủ yếu là những ngọn núi ở Đài Loan.

Những ngọn núi cao nhất mà chị từng đặt chân lên đỉnh gồm núi Jade (núi Ngọc Sơn) – 3.952m và núi Xue (núi Tuyết) – 3.886m. Đây được xem là 2 ngọn núi cao nhất Đài Loan và cao nhất khu vực Tây Thái Bình Dương. Các ngọn núi khác chị từng chinh phục có độ cao trung bình từ 2.200 – 3.500m.

“Leo núi là một hành trình gian nan, đòi hỏi lòng kiên trì và ý chí quyết tâm. Nhưng khi đã lên tới đỉnh, cảm giác vô cùng tuyệt vời. Mỗi lần chạm tới một đỉnh cao, mình lại cảm thấy đã vượt qua được chính mình, cho chính bản thân thấy rằng mình có thể vượt qua được những chông gai để đến đích”.

Nữ tiến sĩ cũng chia sẻ, thực ra đam mê này rất hữu ích cho công việc của chị. Bởi vì công việc của chị là làm về viễn thám, bản đồ, địa lý và môi trường, giảm nhẹ thiên tai. Vì thế, chị coi việc đi leo núi như những chuyến đi thực địa để nghiên cứu về môi trường, rừng núi. “Những kiến thức đó giúp tôi rất nhiều trong nghiên cứu”.

Hơn nữa, chị cho rằng người làm nghiên cứu rất cần đi ra ngoài thực tế, bởi vì đây là một cách thư giãn để cân bằng với cuộc sống trong phòng thí nghiệm.

Chị Kim Anh chinh phục đỉnh núi Tuyết cao 3.886m.

Trước mỗi chuyến đi, chị đều chuẩn bị rất kỹ lưỡng cả về tư trang lẫn sức khoẻ. Lưu ý đầu tiên là phải giảm tối thiểu trọng lượng cho đôi vai. Đồ ăn mang theo là những thứ nhiều năng lượng và có thể để ngoài trời, dễ bảo quản khi thời tiết thay đổi từ nóng sang lạnh.

Trang phục nên là đồ chuyên dụng, nhẹ để giúp thoát mồ hôi, giữ nhiệt, thích ứng với sự thay đổi thời tiết do độ cao. Đặc biệt, người leo núi cần phải rèn luyện thể lực thường xuyên và nghiên cứu kỹ lộ trình.

Trong các chuyến chinh phục của mình, chị Kim Anh cũng gặp không ít trường hợp người leo bỏ cuộc giữa chừng vì không đủ sức khoẻ, nhất là phụ nữ.

Ở Đài Loan, các ngọn núi nổi tiếng đều có ban quản lý và trước khi đi, người leo cần lên website của họ để đăng ký và chờ được duyệt. Đó cũng là một yếu tố hơi khác với leo núi ở Việt Nam – thường là do cá nhân tự tổ chức và quyết định ngày đi về. “Ở Đài Loan, ban quản lý sẽ nắm mọi thông tin cá nhân, người liên lạc và hành trình leo của bạn để liên lạc và giảm tối thiểu rủi ro khi cần.

Thường thì họ giới hạn người leo trong ngày, cho nên để đăng ký được vào ngày mình đi, họ sẽ tiến hành bốc thăm. Nhiều khi may mắn thì mình được chọn vào thời gian mình mong đợi, còn không nhiều người cũng bị trượt và phải đăng ký lại nhiều lần”.

Kể về kỷ niệm chinh phục đỉnh Ngọc Sơn cao 3.952m, chị cho biết mình đã có nhiều cảm xúc đẹp trong chuyến đi này. Để có được một chỗ ngủ trên Paiyun Sơn Trang – nơi nghỉ chân của các tay leo núi đến từ khắp nơi trên thế giới, chị phải đăng ký trước 2 tháng. May mắn, chị được bốc thăm để leo đúng ngày mình đã chọn, bởi vì mỗi ngày có hàng trăm đến hàng nghìn hồ sơ đăng ký leo mà chỗ ngủ chỉ giới hạn cho 116 người.

Với chiếc ba lô nặng 8kg trên vai, dọc đường chị nhiều lần phải tìm một mặt phẳng để nằm nghỉ.

Trên đường chinh phục đỉnh Ngọc Sơn

Khi lên đến Paiyun Sơn Trang, cũng là lúc chị thấm mệt và đôi chân dường như không còn chút sức lực nào. Chị về phòng và chui vào chiếc túi ngủ đặt trên giường không có đệm giữa cái lạnh chỉ khoảng 2 độ C. Càng về đêm, cái lạnh càng tê tái và được cảm nhận rõ ràng hơn. Sự khắc nghiệt của thời tiết và địa hình khiến chị vô cùng ngưỡng mộ những nhân viên phục vụ ở đây – những người phải vận chuyển lương thực, hoa quả, nước uống, các trang thiết bị lên núi hằng ngày bằng chính đôi chân mình để phục vụ nhu cầu của người leo núi.

Sau một đêm khó ngủ, 7h sáng đoàn của chị thức giấc để ăn vội bát mì tôm, tiếp tục hành trình chinh phục đỉnh Ngọc Sơn. Lúc này, ở điểm nghỉ chân cũng có khá nhiều người đã bỏ cuộc vì quá mệt hoặc say độ cao.

Đoạn đường còn lại để lên đến đỉnh chỉ còn khoảng 2,1km nhưng vô cùng khó khăn và gian nan vì độ dốc, mức độ hiểm trở của các vách đá, vực thẳm, cộng với cái lạnh và gió buốt thổi liên tục.

Cuối cùng, với sức mạnh ý chí kiên cường, chị đã đứng trên đỉnh của khu vực Tây Thái Bình Dương sau quãng đường leo gần 13km. Lúc này, chị có thể ngắm nhìn toàn bộ quần thể núi non xung quanh giữa bầu trời xanh cao vời vợi và chuẩn bị cho hành trình xuống núi.

Cảm xúc hạnh phúc vỡ oà vẫn còn lan toả ngay cả khi chị cùng đoàn của mình đã đặt chân trở lại điểm xuất phát trong buổi chiều ngày hôm đó. Với chị, đến với Đài Loan mà không chinh phục Ngọc Sơn sẽ là một thiếu sót đầy tiếc nuối với một người mê leo núi.

“Tôi sẽ tiếp tục theo đuổi niềm đam mê của mình bằng cách chinh phục những đỉnh núi khác bất cứ khi nào có thời gian”, nữ tiến sĩ chia sẻ.

Chị Kim Anh đặt chân lên đỉnh Ngọc Sơn sau gần 13km leo bộ.

Đăng Dương

Ảnh: NVCC

8X chinh phục 8 ngọn núi trong 18 ngày, cộng đồng leo núi nể phục

Hành trình chinh phục 8 ngọn núi trong vòng 18 ngày của anh Phan Duy Linh được cộng đồng đam mê leo núi thán phục.

"Bài toán từ mấy thế kỷ mà bây giờ vẫn thấy khó vậy sao? Rồi bao nhiêu thành tựu về khoa học, văn hóa, nghệ thuật của thế giới mà chúng ta đang được tận hưởng như điện thoại, máy tính, internet hay những tác phẩm văn học nổi tiếng... đều xuất phát từ những quốc gia khác chứ không phải xuất phát từ đất nước mình. Hóa ra mình chỉ thường là người tiếp nhận tri thức chứ không phải là người tạo ra tri thức", tôi chợt nghĩ vậy.

Mang những suy nghĩ này nên tôi hay quan tâm đến "giáo dục khai phóng". Theo nhiều chuyên gia thì mô hình này là trang bị cho người học năng lực thích ứng với thay đổi trong môi trường công việc và xã hội nhờ phông nền kiến thức rộng và những kỹ năng sống còn như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và sáng tạo.

Khi đi dạy học, tôi được biết việc thúc đẩy tính tích cực trong học tập của học sinh luôn là việc mà ngành giáo dục chú trọng. Trong giáo dục hiện đại, ngành Giáo dục luôn mong muốn có những tiết học mà người giáo viên chỉ đóng vai trò điều hành, giữ nhịp; còn các em học sinh mới là người chủ động tìm tòi, phát hiện... Nhưng từ trước nay, giờ lên lớp của chúng tôi thường theo một công thức sẵn có: kiểm tra bài cũ, giảng bài mới theo kiểu thầy giảng trò chép, tổng kết bài học, rồi giao bài tập cho học sinh.

Tuy nhiên, do được học hỏi nhiều và tự tìm hiểu, nên tôi đã nhận thấy rằng cách giảng dạy như vậy chứa nhiều bất cập: lớp học có thể trật tự, nhưng hiệu quả không cao, cách giải thường chỉ do thầy cô giáo làm mẫu, học sinh bắt chước chứ không hiểu sâu bài học...

>> 12 năm học Toán, Lý, Hóa cũng chỉ để quên

Được lãnh đạo nhà trường khuyến khích, tôi cùng nhiều giáo viên trong trường cố gắng thay đổi từng bước. Ngoài việc khơi gợi niềm yêu thích, đam mê, tôi luôn tuyệt đối tôn trọng mỗi học sinh của mình. Với tôi, từ mẫu giáo đến lớp 12, học sinh luôn là chủ thể có suy nghĩ, chính kiến..., dù đúng dù sai các em vẫn cần được tự làm việc mà mình thấy đúng, tuyệt đối không phải nhận những lời trách mắng từ phía giáo viên.

Tôi được biết nhiều nền giáo dục tiên tiến coi trọng việc đặt câu hỏi hơn việc trả lời câu hỏi. Bởi vậy, với tôi, các em được quyền đặt mọi câu hỏi, không có câu hỏi nào là ngớ ngẩn. Trong một chương trình trên truyền hình cách đây mấy năm, có kể về trường hợp một học sinh Israel bày tỏ mong muốn bay lên mặt trăng và được thầy giáo khuyến khích. Tôi cũng có những học sinh với mong muốn như vậy và luôn khuyến khích em thực hiện giấc mơ của mình.

Ngoài ra, phương châm chủ đạo của tôi là luôn để các em được làm chính mình, coi học sinh là trung tâm. Ít khi tôi dùng từ "dạy" với các em, mà tôi hay dùng từ "thảo luận, tranh luận" – thảo luận về một vấn đề, tranh luận về một bài toán... Trong giờ học hay đời thường, tôi không bao giờ áp đặt chính kiến của mình, ít khi yêu cầu các em "phải làm thế này" mà luôn quan niệm "nên làm như thế này". Nếu ý kiến của các em đúng, tôi sẵn sàng nghe theo.

Để giờ học đạt kết quả cao, tôi thường giới thiệu qua bài học mới để học sinh về nhà tự tìm hiểu, nghiên cứu trước khi lên lớp. Khi các em đã tìm hiểu trước, khi đến lớp, học sinh sẽ sôi nổi thảo luận về bài học, dễ hiểu bài hơn. Giờ học của tôi bây giờ không còn thụ động một chiều nữa mà thường thực sự sôi động. Nếu giáo dục khai phóng rèn cho con người tính phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề, sự sáng tạo, thì những điều này thường được thể hiện rõ ở mỗi giờ lên lớp của tôi.

>> Để Toán, Lý, Hóa không 'cướp đi thanh xuân' của học sinh Việt

Với cách dạy mới, học sinh được quyền hỏi bất cứ điều gì, đưa ra bất kỳ cách giải nào, nhiều khi tôi còn rất bất ngờ, thậm chí là bối rối trước các cách giải mới mẻ, độc đáo của các em. Tôi thực sự là chỉ là người điều phối, giữ nhịp cho tiết học, quyền chủ động hoàn toàn thuộc về các em, điều đó có nghĩa là, tính chủ động của học sinh đã được phát huy tối đa. Buổi học thường có kết quả cao là điều hiển nhiên.

Tôi thường được phân công dạy lớp chuyên, lớp chọn Toán, học sinh là các em rất thông minh, có những em phải nói là cực kỳ thông minh. Thú thực, có nhiều bài toán tôi không giải ngay được nhưng các em học sinh lại giải được trước. Tôi có thể là người thầy không giải được nhiều bài toán khó, nhưng trong quá trình dạy học, tôi luôn cố gắng khơi gợi để các em có thể tự giải được chúng.

"Khi rời ghế nhà trường, chúng ta thường không nhớ đến những thầy cô đã giải cho ta bài toán khó, mà chỉ nhớ đến những người biết khơi gợi cho ta tự giải được chúng", nhà báo Thomas Friedman đã viết như vậy trong cuốn Thế giới phẳng.

Để mỗi tiết học thực sự khai phóng, đòi hỏi người giáo viên phải có trình độ cao để có thể giải đáp được các ý tưởng, thắc mắc của các em học sinh, hoặc có thể khơi gợi để các em có thể tự giải quyết những thắc mắc này. Đồng thời, người giáo viên phải có tâm hồn rộng mở để bỏ qua suy nghĩ: "người thầy là chân lý tuyệt đối", để có thể chấp nhận mọi suy nghĩ, ý tưởng dù có là khác biệt của các em.

>> Học Toán, Lý, Hóa không phải để tìm đáp số

Trong khi đợi ngành giáo dục có những điều chỉnh toàn diện, hướng tới nền giáo dục khai phóng, tôi cho rằng, mỗi gia đình cũng nên chủ động cho con em mình. Việc thực hiện giáo dục khai phóng trong gia đình nghe có thể to tát, xa xôi, nhưng thực chất chỉ đơn giản là: tôn trọng con em mình, khuyến khích và tạo mọi điều kiện để các con có thể làm những điều mình thích; không chỉ trích hay cấm đoán một cách cực đoan. Nhiều người dù không được đến trường, chỉ nhờ tự học nhưng vẫn thành công, đó là minh chứng rõ nét cho việc giáo dục khai phóng tại gia đình.

Để phát huy hết tiềm năng của con người, để con người có thể trở thành "người mình có thể là". Cũng theo tác giả cuốn Thế giới phẳng: "Chiến lược trước kia của các quốc gia là phát triển quốc gia hùng mạnh, ngày nay là tạo mọi điều kiện để mỗi cá nhân có thể trở nên hùng mạnh. Mỗi cá nhân hùng mạnh thì quốc gia sẽ hùng mạnh".

Có người nói "No fantasy, no art" (không có sự tưởng tượng thì không có nghệ thuật), cũng có thể suy rộng ra rằng: "không có sự khai phóng để tự do tưởng tượng, tìm tòi khám phá thì không thể có thành tựu". Ở phương Tây, người ta có câu "reinvent the wheel" (tái sáng chế cái bánh xe), hàm ý nói "mất thì giờ, tiền bạc và công sức để làm ra cái mà người khác đã sáng chế và đã hoàn thiện".

Một người bạn đại học với tôi có dịp qua Quảng trường Thời đại của Mỹ. Tại đây, bạn tôi có suy nghĩ đau xót là: "chúng ta chỉ có thể đi bên cạnh họ chứ không thể sánh vai được với họ". Giaó dục khai phóng là để góp phần tạo ra tri thức, chứ không đơn thuần là tiếp nhận tri thức. Đó chính là một trong những chìa khóa quan trọng nhất để chúng ta có thể sánh vai được với các cường quốc năm châu.

Anh Phạm

>> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.