Tại tọa đàm, nhìn nhận vấn đề nhân lực trong sự chuyển động rất nhanh của thế giới số, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch Tập đoàn FPT cho rằng, trong vòng 15-20 năm nữa sẽ chuyển sang thế giới số và nhiều kĩ năng sử dụng trong thế giới hiện nay sẽ không còn cần trong tương lai. 

Do đó, hơn lúc nào hết, chúng ta phải chuyển thật nhanh, thật tốc độ. Trong cuộc chuyển đổi này, sứ mạng của giáo dục và đào tạo là số 1; giáo dục đại học là nền tảng và tiên phong để thực thi chính sách.

Ông Trương Gia Bình - Chủ tịch Tập đoàn FPT quan tâm tới sự hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Về vấn đề nhân lực, ông Bình đặc biệt quan tâm đến việc hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp và cơ chế nào để các bên chủ động, thực hiện hiệu quả hoạt động hợp tác này. Trong đó các trường phải đáp ứng nhanh, ngay lập tức được nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp. 

Ông Phan Tâm, Thứ trưởng Bộ TT&TT đề cập đến độ lệch giữa cung và cầu nhân lực với băn khoăn: “Quy mô đào tạo ngành CNTT mỗi năm không nhỏ. Chỉ riêng Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông mỗi năm tuyển sinh trên 3.000 sinh viên, còn rất nhiều trường khác đào tạo CNTT nhưng doanh nghiệp vẫn kêu thiếu. Các doanh nghiệp CNTT giành giật nhân lực, thậm chí dẫn đến “phá giá” tuyển dụng”.

Thứ trưởng Bộ TT&TT cho rằng như vậy vẫn có độ lệch về cơ cấu cung - cầu:  lệch về yêu cầu trình độ, kĩ năng giữa hai bên “cung” và “cầu”; bên “cung” chậm thay đổi để vận hành theo cơ chế thị trường.

Ông Phan Tâm, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cho hay, có sự giành giật nguồn nhân lực CNTT do thiếu nhân lực.

Để giải quyết vấn đề này, trước hết phải tiến hành công việc dự báo “cung” và “cầu”. Để có có 1 dự báo tốt, 2 bên phải ngồi với nhau để đưa ra mẫu số chung, sau khi xác định rõ về “cầu” thì xác định điểm nghẽn bên “cung”.

“Tôi thấy cơ sở đào tạo đẳng cấp quá ít, lực lượng giảng viên chất lượng cao thiếu, phương thức giảng dạy còn xa mới đáp ứng được yêu cầu 4.0”, ông Phan Tâm nói về điểm nghẽn bên “cung”. Do đó, ông cho rằng nên dồn nguồn lực để đầu tư có trọng điểm, không nên dàn trải. Ông Tâm cũng đề cập đến sự ràng buộc giữa doanh nghiệp với các cơ sở đào tạo để kết nối “cung”, “cầu”. “Sự ràng buộc đó phải trở thành nhu cầu tự thân của doanh nghiệp”, ông Tâm nói.

Ông Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì trăn trở về lao động trong ngành. Theo ông Doanh, hiện nay số lượng doanh nghiệp nông nghiệp tăng nhanh, có nhu cầu nhân lực cao. Theo khảo sát sơ bộ, từ nay đến năm 2025 cần 10.000 cán bộ quản lý trong nông nghiệp; 80.000 cán bộ hợp tác xã nông nghiệp; 100.000 nông dân có trình độ đào tạo; 600.000 người làm dịch vụ kĩ thuật, sản xuất, kinh doanh các vật tư nông nghiệp. Về cán bộ nghiên cứu cần 1.000 tiến sĩ, 8000 thạc sĩ trong toàn ngành.

“Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có 38 trường ĐH, CĐ, trường đào tạo bồi dưỡng và nhiều viện. Tuy nhiên, hiện nay việc tuyển sinh gặp khó khăn, các trường khi thấy nhu cầu của người học giảm, khó thu hút tuyển sinh thì bắt đầu có chuyển đổi, nhưng đang rất thụ động” - ông Doanh cho hay.

Ông Doanh cũng đề nghị Bộ GD-ĐT hỗ trợ để kết nối, định hướng lại chính sách đào tạo ngành nông nghiệp; chuyển đổi các ngành đào tạo nông nghiệp theo hướng đáp ứng yêu cầu của thị trường.

Gỡ điểm nghẽn cung - cầu

Bàn về giải pháp, đề cập đến trách nhiệm của doanh nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực, GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban Đào tạo ĐH và sau ĐH (ĐHQGHN) cho rằng phải có đầu tư ngược từ phía các doanh nghiệp thay vì chỉ đòi hỏi một phía. Ông Đức cũng nhắc đến những khó khăn của trường ĐH trong việc thu hút nhân tài vì thiếu nguồn lực và đề cập đến giải pháp giao tự chủ cho các trường.

PGS.TS Hoàng Minh Sơn, Hiệu trưởng Trường ĐH Bách khoa Hà Nội - một trong những trường được thí điểm tự chủ toàn phần - cho rằng, quan trọng nhất là các trường phải đổi mới tư duy để chủ động tiếp cận thị trường. Cùng đó là sự hỗ trợ của nhà nước về dự báo nguồn nhân lực, nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp; đầu tư có trọng tâm trọng điểm đối với những ngành nghề xã hội cần; có các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp khi họ bắt tay với cơ sở đào tạo…

PGS. TS Trần Thị Thái Hà (Chủ nhiệm đề tài thuộc Chương trình Khoa học giáo dục “Nghiên cứu dự báo nhu cầu nguồn nhân lực làm cơ sở xây dựng chương trình đào tạo đến năm 2025”) cho biết bất cập lớn nhất hiện nay của các cơ sở đào tạo là thiếu những liên kết cơ bản với nơi sử dụng; nguyên nhân là do thiếu thông tin, động lực và năng lực kết nối. Tính hội nhập và sự sẵn sàng cho cuộc cách mạng 4.0 cũng chưa đáp ứng được. Bà Hà cho rằng cần 3 thay đổi: trong cách dạy và cách học; trong cách kiểm định, quản lý theo cách mới để tăng cường giám sát; cách tổ chức trong nhà trường.

Phát biểu tại Tọa đàm, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết, tọa đàm này giúp cho Bộ có thêm thông tin để có giải pháp về chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo 10 năm tới. Đây cũng là cơ sở để tới đây, Bộ GD&ĐT sẽ phối hợp với các Bộ, VCCI, VASS tổ chức các Diễn đàn lớn về phát triển nguồn nhân lực, qua đó kết nối đào tạo với sử dụng, khắc phục điểm nghẽn cung - cầu đang cản trở việc phát triển nguồn nhân lực trình độ cao, chất lượng cao.

Thanh Hùng